Rozwój regionalny traktowany jest jako wzrost potencjału gospodarczego regionów, charakteryzujący się trwałą poprawą ich konkurencyjności oraz wzrostem poziomu życia mieszkańców. W tym aspekcie rozwój regionalny przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego całego kraju. Polityka rozwoju regionalnego – polityka regionalna jest integralną częścią polityki społeczno-ekonomicznej, polityki świadomego oddziaływania władz na rozwój regionów.
Instrumentarium sterowania rozwojem regionalnym jest zbliżone w obu tych płaszczyznach. L.Kupiec dzieli instrumenty polityki społeczno-gospodarczej i przestrzennej na następujące grupy: organizacyjne, prawne, administracyjne, informacyjne, finansowe, planistyczne, infrastrukturalne, działania bezpośrednie i pozostałe instrumenty. Z uwagi jednak na pewną specyfikę polityki regionalnej, instrumenty oddziaływania na rozwój regionalny można podzielić na niżej wymienione kategorie:
- bezpośrednie i pośrednie instrumenty finansowe ( środki pochodzące z budżetu państwa, środki uzyskiwane w ramach programów UE dostępnych dla Litwy, środki z innych źródeł i programów);
- instrumenty instytucjonalne (Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Urząd mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Komitet Integracji Europejskiej);
- rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej;
- instrumenty niematerialne (szkolenia, doradztwo, badania i rozwój technologii);
- instrumenty organizacyjno-prawne;
- instrumenty planistyczne.[1]
Głównym instrumentem pomocy w okresie dostosowawczym Polski do UE jest fundusz PHARE. Jego pierwszoplanowym celem jest należyte przygotowanie do członkostwa krajów kandydujących, w tym też Litwy.
Zgodnie z zaleceniami Agendy 2000 i postanowieniami Rady Europejskiej podjętymi w marcu 1999r. program PHARE powinien stopniowo przejmować metody działania Funduszy Strukturalnych. Pomoc finansowa może być udzielona na:[2]
- podniesienie sprawności administracji i kwalifikacji zatrudnionego w niej personelu – około 30% środków;
- wspieranie inwestycji – około 70% środków na dostosowanie infrastruktury do standardów UE;
- Według B.Winiarskiego narzędzia ekonomiczno-finansowe można podzielić na dwie grupy;[3]
- mające charakter negatywny- mogą to być wyższe obciążenia podatkowe, stosowane wobec określonych inwestorów na pewnych obszarach;
- mające charakter pozytywny- zwolnienia oraz ulgi podatkowe, ułatwienia kredytowe, subwencje budżetowe dla przedsiębiorców podejmujących działalność na obszarach uznanych za wymagające restrukturyzacji albo aktywizacji gospodarczej.
[1] L.Kupiec, Gospodarka przestrzenna tom 4, Polityka regionalna; UwB, Białystok 2000, s. 124,125,130.
[2] E.Latoszek, Finansowanie rozwoju regionalnego w UE i skutki włączenia Polski do polityki regionalnej,1999, s., 73-74.
[3] B.Winiarski, Polityka gospodarcza, Warszawa 1999,s 365-366.