Analiza wskaźnikowa

Rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest analiza wskaźnikowa. Wachlarz wskaźników, jakie mogą być obliczone na podstawie sprawozdań finansowych, jest szeroki. Można za ich pomocą syntetycznie charakteryzować różne aspekty ekonomiczne działalności przedsiębiorstwa. W krajach o gospodarce rynkowej stosuje się pewne zestawy, bardzo zbliżonych pod względem treści, wskaźników ekonomicznych. Dzięki ujednoliceniu treści tych wskaźników mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez menedżerów, ale również kredytodawców i udziałowców firmy. W zależności od potrzeb i zainteresowań, poszczególne grupy odbiorców analizy wskaź‌nikowej ograniczają zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.

Najszerszy wachlarz wskaźników ekonomicznych, możliwy do ustalenia na podstawie sprawozdań finansowych, jest wykorzystywany przez menedżerów podejmujących szereg różnych decyzji dotyczących sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Uwaga menedżerów będzie się koncentrować głównie na płynności finansowej, zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy oraz zyskowności firmy. Kredytodawcy będą koncentrować swoje zainteresowania na zdolności firmy do samofinansowania, czyli wielkości cash flow gwarantującej spłatę długoterminowych zobowiązań, zaś banki udzielające kredytów krótkoter‌minowych na uzupełnienie kapitału obrotowego będą oceniać płynność finansową wyrażoną odpowiednimi relacjami środków obrotowych do zobo‌wiązań krótkoterminowych. Akcjonariuszy przedsiębiorstwa zainteresuje natomiast wielkość dywidendy oraz relacja zysku do ceny rynkowej akcji.

Zyskowność firmy jest przedmiotem zainteresowania wszystkich wymie‌nionych grup odbiorców analizy wskaźnikowej. Trudno więc byłoby uszerego‌wać wskaźniki analizy sprawozdań finansowych według potrzeb tych odbior‌ców. Stąd zazwyczaj ujmuje się je w grupy zawierające wskaźniki o zbliżonej treści ekonomicznej.

Najbardziej typowe rozwiązanie pozwala wyróżnić cztery obszary analizy wskaźnikowej, służące ocenie:

• płynności finansowej,
• zadłużenia,
• sprawności działania przedsiębiorstwa,
• rentowności.

W spółkach korzystających z kapitału pochodzącego z publicznej emisji akcji istotną staje się ocena firmy przez dostarczycieli kapitału. Wykorzystuje się w niej wskaźniki oceny rynkowej wartości akcji i kapitału.

Wszystkie wskaźniki wykorzystywane w analizie finansowej mogą być obliczane:

• na podstawie danych wyrażających stan zjawiska na początku i końcu okresu sprawozdawczego; różnice między tak obliczonymi wskaźnikami pokazują zmiany w badanym zjawisku, będące wynikiem decyzji gospodarczych podejmowanych w ciągu okresu sprawozdawczego,
• na podstawie wielkości średnich; ustalimy je dzieląc sumę stanu na początku i końcu okresu sprawozdawczego przez 2.

W praktyce gospodarczej częściej wykorzystuje się to pierwsze rozwiązanie, aczkolwiek wybrane relacje ekonomiczne mogą i wtedy być liczone jako średnioroczne.

Analiza wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą uzyskiwania wglądu w operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy. Niemniej sposób podejścia do tego narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniony innymi narzędziami analitycznymi. Wynika z tego, iż analiza wskaźnikowa nie jest wolna od pewnych ograniczeń. Najpoważniejszym z nich jest fakt, że bazuje wyłącznie na przeszłości firmy. Jednak wraz z analizą otoczenia może ona służyć do przewidywania warunków działania przedsiębiorstwa w przy‌szłości.

Analiza wskaźnikowa jest jednym z podstawowych narzędzi wykorzystywanych w ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstw. Pozwala na szczegółową interpretację danych zawartych w sprawozdaniach finansowych, takich jak bilans, rachunek zysków i strat czy rachunek przepływów pieniężnych. Jej głównym celem jest określenie efektywności funkcjonowania firmy, jej zdolności do regulowania zobowiązań, rentowności, struktury kapitałowej oraz płynności finansowej. Wskaźniki, które są podstawą tej analizy, stanowią relacje pomiędzy poszczególnymi kategoriami ekonomicznymi i pozwalają na porównywanie działalności przedsiębiorstw zarówno w czasie, jak i względem konkurencji czy przyjętych standardów branżowych.

W analizie wskaźnikowej wyróżnia się kilka podstawowych grup wskaźników. Pierwszą z nich są wskaźniki płynności finansowej, które mierzą zdolność przedsiębiorstwa do spłaty krótkoterminowych zobowiązań. Najczęściej stosowane są wskaźniki płynności bieżącej, szybkiej oraz natychmiastowej. Ich odpowiednie wartości świadczą o stabilnej sytuacji finansowej, jednak zbyt wysoki poziom może wskazywać na nieefektywne zarządzanie środkami obrotowymi. Drugą grupę stanowią wskaźniki zadłużenia, pozwalające ocenić stopień finansowania działalności przedsiębiorstwa kapitałem obcym. W tym zakresie analizuje się m.in. wskaźnik ogólnego zadłużenia, zadłużenia kapitału własnego czy pokrycia odsetek zyskiem operacyjnym. Wysokie wartości tych wskaźników mogą sygnalizować ryzyko utraty płynności finansowej i zagrożenie niewypłacalnością.

Kolejną istotną grupą są wskaźniki rentowności, które pokazują, jak efektywnie przedsiębiorstwo generuje zysk w stosunku do przychodów, aktywów lub kapitału własnego. Najczęściej analizuje się wskaźnik rentowności sprzedaży (ROS), rentowności aktywów (ROA) oraz rentowności kapitału własnego (ROE). Wysoka rentowność świadczy o dobrej kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa i jego potencjale inwestycyjnym. Warto również zwrócić uwagę na wskaźniki aktywności, które mierzą efektywność wykorzystania zasobów majątkowych. W tym kontekście analizuje się m.in. rotację zapasów, należności czy aktywów ogółem. Zbyt wolny obrót może wskazywać na problemy z zarządzaniem majątkiem, natomiast zbyt szybki – na ryzyko utraty kontroli nad jakością usług lub produktów.

Nieodzownym elementem analizy wskaźnikowej jest także analiza porównawcza. Polega ona na zestawieniu wyników przedsiębiorstwa z danymi z lat ubiegłych (analiza trendów), danymi innych podmiotów z branży (analiza benchmarkingowa) lub z wartościami referencyjnymi uznawanymi za optymalne. Dzięki temu można określić, czy firma rozwija się w sposób zrównoważony, czy też występują niepokojące zmiany, które wymagają interwencji zarządczej. Szczególne znaczenie ma także analiza sezonowości wskaźników, która pozwala na wychwycenie cyklicznych wahań w wynikach finansowych wynikających z charakterystyki działalności.

Warto podkreślić, że analiza wskaźnikowa ma charakter ilościowy, ale jej interpretacja wymaga uwzględnienia kontekstu ekonomicznego, branżowego i sytuacyjnego firmy. Tylko wtedy można właściwie ocenić, czy uzyskane wartości wskaźników są satysfakcjonujące. Przykładowo, wysoki wskaźnik zadłużenia w przedsiębiorstwie działającym w sektorze infrastrukturalnym może być akceptowalny, jeśli firma realizuje długoterminowe inwestycje o wysokiej stopie zwrotu. Z kolei niski wskaźnik rentowności w fazie rozwoju firmy technologicznej nie musi oznaczać problemów, lecz może wynikać z dużych nakładów na badania i rozwój.

Analiza wskaźnikowa jest również niezwykle istotna z punktu widzenia inwestorów, kredytodawców i innych interesariuszy, którzy na podstawie jej wyników podejmują decyzje o zaangażowaniu kapitałowym, udzieleniu kredytu czy nawiązaniu współpracy. Pozwala ona nie tylko na ocenę bieżącej sytuacji finansowej, ale także na prognozowanie przyszłych tendencji, ocenę ryzyka oraz formułowanie zaleceń strategicznych. W dobie powszechnej cyfryzacji i rozwoju narzędzi analitycznych analiza wskaźnikowa zyskuje na znaczeniu, umożliwiając szybkie i precyzyjne diagnozowanie kondycji finansowej przedsiębiorstw w zmiennym otoczeniu rynkowym.