Analiza bilansu składa się z analizy wstępnej oraz wskaźnikowej, stanowiąc kluczowy element analizy finansowej. Wstępna analiza bilansu koncentruje się na badaniu zmian oraz proporcji poszczególnych pozycji bilansu, a także na określeniu ich wpływu na sytuację finansową przedsiębiorstwa.
W ramach badania struktury bilansu, szczególne znaczenie ma analiza struktury kapitałowo-majątkowej. Struktura majątku odzwierciedla sposób zaangażowania kapitału w przedsiębiorstwie i zależy m.in. od rodzaju prowadzonej działalności oraz efektywności wykorzystania posiadanych środków. Z kolei struktura kapitału określa sytuację finansową firmy, uwzględniając wielkość zaangażowania kapitału obcego oraz stopień ryzyka związanego z jego wykorzystaniem [E. Kurtys (red.): Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa…, op. cit., s. 28].
Kolejnym ważnym aspektem analizy bilansu jest badanie relacji pomiędzy strukturą majątku (podzieloną na majątek trwały i obrotowy) a strukturą źródeł jego finansowania (podzielonych na kapitał stały i krótkoterminowy). Ta relacja pozwala ocenić, czy sposób finansowania majątku wspiera utrzymanie równowagi finansowej przedsiębiorstwa. Oznacza to, że ocenia się, czy przestrzegana jest „złota reguła finansowania”, która mówi, że majątek trwały powinien być w pełni finansowany kapitałem stałym (czyli kapitałem własnym oraz zobowiązaniami długoterminowymi), a majątek obrotowy – zobowiązaniami krótkoterminowymi. Warto zaznaczyć, że jeśli w firmie nie ma zadłużenia długoterminowego, kapitał stały jest równy kapitałowi własnemu. Niezastosowanie się do tej zasady, a nawet jej częściowe naruszenie (np. finansowanie majątku trwałego krótkoterminowym kapitałem obcym), może prowadzić do zaburzenia równowagi finansowej i w skrajnych przypadkach do upadłości przedsiębiorstwa.
Istnieje również możliwość, by część majątku obrotowego była finansowana kapitałem stałym. Ta część kapitału stałego, która finansuje majątek obrotowy, nosi nazwę kapitału obrotowego netto lub kapitału pracującego [E. Kurtys (red.): Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa…, op. cit., s. 29].
Wstępną analizę bilansu przeprowadzono na podstawie danych zawartych w tabeli 9, w której zaprezentowano bilans spółki PLL „LOT” S.A. na dzień 31 grudnia w trzech kolejnych latach działalności. Oprócz tego, przedstawiono wskaźniki dynamiki, jak również wskaźniki struktury majątku i źródeł jego finansowania.
Na podstawie danych zawartych w tabeli, można stwierdzić, że przedsiębiorstwo PLL „LOT” S.A. zwiększyło swój majątek. Na koniec 2000 roku jego wartość wzrosła o 834 735 tys. zł, co stanowiło wzrost o 64 % w porównaniu do roku 1998. Wzrost ten obejmował zarówno majątek trwały, który zwiększył się o 235 453 tys. zł, jak i majątek obrotowy, który wzrósł o 431 162 tys. zł. Dynamika wzrostu majątku trwałego była jednak niższa (33,4 %) niż dynamika wzrostu majątku obrotowego (85,8 %). W wyniku tego, udział majątku trwałego w majątku ogólnym zmniejszył się z 54,0 % na koniec 1998 roku do 44,0 % na koniec 2000 roku. Najwyższą wartość majątku trwałego firma osiągnęła w 2000 roku, wynoszącą 2 139 377 tys. zł. W ciągu roku suma bilansowa wzrosła o 643 411 tys. zł, co stanowiło wzrost o 43 %. Wzrost ten sfinansowano głównie poprzez podwyższenie kapitału akcyjnego o kwotę 91 646 tys. zł w wyniku emisji akcji serii C objętej przez SAirLines Europe BV oraz zwiększenie kapitału zapasowego o 518 510 tys. zł w związku z nadwyżką wpływów ze sprzedaży tych akcji ponad ich wartość nominalną.
Wzrost majątku obrotowego w 2000 roku wynikał również ze wzrostu należności, które stanowiły 24,5 % wartości aktywów ogółem. Należały do nich należności z tytułu dostaw, należności od budżetu oraz ZUS-u. Ponadto, zauważalną dynamikę wykazały rozliczenia międzyokresowe, które wzrosły w 2000 roku o 163,2 % (o 159 120 tys. zł) w porównaniu z rokiem 1998. Ich udział w majątku obrotowym wyniósł 12,4 %.
Dynamika wzrostu majątku obrotowego o 85,8 % świadczy o bardziej efektywnym wykorzystaniu tego majątku. Taki wzrost efektywności może wpłynąć na obniżenie kosztów oraz poprawę wyniku finansowego przedsiębiorstwa.
Z analizy dynamiki pasywów wynika, że w latach 1998-2000 kapitał spółki zwiększył się o 64,0 %, równocześnie z jego majątkiem. W skład tej zmiany wchodził wzrost kapitału własnego o 158,1 % oraz wzrost kapitału obcego o 22,7 %. Pomimo znacznego wzrostu kapitału własnego, jego udział w źródłach finansowania pozostał stosunkowo niewielki.
Udział kapitału własnego w pasywach ogółem wzrósł z 30,5 % na koniec 1998 roku do 48,0 % na koniec 2000 roku. Zwiększenie kapitału własnego nastąpiło głównie wskutek zatrzymania w przedsiębiorstwie wypracowanego zysku. Zysk netto w 2000 roku wyniósł 28 177 tys. zł i stanowił 2,7 % kapitału własnego.
Wysoką dynamikę wykazały zobowiązania krótkoterminowe w kapitale obcym, które w 2000 roku stanowiły 10,7 % pasywów ogółem. Ich udział w pasywach spadł z 23,5 % na koniec 1998 roku do 22,4 % w 1999 roku, a następnie do 10,7 % w 2000 roku.
Również fundusze specjalne wykazały dużą dynamikę wzrostu. Na 31 grudnia 2000 roku wzrosły one o 45,4 % w porównaniu do stanu na 31 grudnia 1998 roku, chociaż ich udział w pasywach ogółem pozostał niewielki i wyniósł 0,7 %.
Analiza źródeł finansowania majątku PLL „LOT” S.A. w latach 1998-2000 wskazuje na istotne zmiany w strukturze pasywów i kapitału własnego przedsiębiorstwa.
W 1998 roku łączna wartość pasywów spółki wynosiła 1 304 642 tys. zł, a w 2000 roku wzrosła do 2 139 377 tys. zł, co stanowiło wzrost o 64 %. Wartość zobowiązań ogółem wzrosła z 906 639 tys. zł w 1998 roku do 1 112 134 tys. zł w 2000 roku, co oznaczało wzrost o 22,7 %. Wzrost pasywów ogółem był zatem głównie związany ze wzrostem zobowiązań, jednakże wartość kapitału własnego wzrosła w tym samym okresie o 158,1 %. W 1998 roku kapitał własny wynosił 398 003 tys. zł, a w 2000 roku osiągnął wartość 1 027 243 tys. zł.
Wartość kapitału stałego, który obejmował kapitał własny, wzrosła o 158,1 % w tym samym okresie, osiągając 1 027 243 tys. zł na koniec 2000 roku. Natomiast majątek trwały w analizowanym okresie zwiększył się o 33,4 % – z 704 806 tys. zł w 1998 roku do 940 259 tys. zł w 2000 roku.
W wyniku powyższych zmian, kapitał pracujący, który jest różnicą między majątkiem obrotowym a zobowiązaniami krótkoterminowymi, wykazał znaczne zmiany. W 1998 roku wartość kapitału pracującego wynosiła -306 803 tys. zł, a na koniec 2000 roku wzrosła do 86 984 tys. zł, co oznaczało wzrost o 28,35 %. Ten pozytywny wynik świadczy o poprawie efektywności wykorzystania kapitału obrotowego.
Zmiany w strukturze pasywów i kapitału PLL „LOT” S.A. w latach 1998-2000 wskazują na znaczny wzrost kapitału własnego, który w dużym stopniu zrekompensował wzrost zobowiązań. Zwiększenie kapitału własnego miało pozytywny wpływ na sytuację finansową firmy, co znalazło odzwierciedlenie w poprawie kapitału pracującego.
