Zbiór wszystkich sposobów działania, zgodnie z którymi powinno postępować przedsiębiorstwo, aby być konkurencyjne. Według M. Portera istnieją trzy potencjalnie skuteczne strategie, za pomocą których przedsiębiorstwo może uzyskać wyniki lepsze od innych firm w danym sektorze. Są to:
1. Wiodąca pozycja pod względem kosztów wytwarzania. Strategia ta wymaga inwestowania w urządzenia produkcyjne na efektywną skalę, energicznego dążenia do obniżenia kosztów poprzez zdobywanie doświadczeń, ścisłą kontrolę kosztów bezpośrednich i ogólnych, unikanie klientów o marginalnym znaczeniu, minimalizację kosztów w takich dziedzinach, jak badania i rozwój, obsługa posprzedażna, zespół sprzedawców, reklama itp.
2. Zróżnicowanie wyrobów lub usług. Strategia ta polega na stworzeniu w przedsiębiorstwie czegoś, co w całym sektorze jest uznawane za unikalne. Sposoby różnicowania mogą być różne: wzór wyrobu lub marka, technologia, cechy wyrobu, obsługa posprzedażna itp. Najlepiej gdy firma różnicuje się pod wieloma względami. Strategia różnicowania nie pozwala firmie na pomijanie wysokości kosztów, ale nie są one podstawowym celem strategicznym.
3. Koncentracja na określonej grupie nabywców, na określonym wycinku asortymentu wyrobów lub na rynku geograficznym. Koncentracja może przybrać różne formy: jej podstawowym celem jest osiąganie dobrych rynków dzięki szczególnie dobrej obsłudze rynku (danego segmentu).
Strategia ta opiera się na założeniu, że firma w ten sposób może sprawniej i skuteczniej obsłużyć swój wąski strategiczny segment niż konkurenci działający w szerszej skali. W efekcie firma albo osiąga zróżnicowanie w wyniku lepszego zaspokajania potrzeb swojego segmentu, albo obniża koszty jego obsługi, albo jedno i drugie.
Strategia koncentracji zawsze wiąże się z pewnymi ograniczeniami możliwego osiągnięcia udziału w całym rynku. Koncentracja z konieczności wymaga rezygnacji z części wolumenu sprzedaży na rzecz rentowności.
Strategia konkurencyjna (ang. Competitive Strategy) to plan działania opracowany przez przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia przewagi nad rywalami na rynku. Stanowi kluczowy element zarządzania strategicznego, który definiuje, w jaki sposób firma zamierza zdobyć i utrzymać swoją pozycję w branży. Strategia konkurencyjna pozwala na skuteczne reagowanie na zmiany w otoczeniu rynkowym oraz wykorzystywanie zasobów i umiejętności w sposób zapewniający długoterminowy sukces.
Podstawowe założenia strategii konkurencyjnej wynikają z konieczności wyróżnienia się wśród konkurentów oraz dostarczania klientom wartości, która będzie postrzegana jako unikalna. Według koncepcji Michaela Portera, przedsiębiorstwa mogą osiągać przewagę konkurencyjną na dwa główne sposoby: poprzez przewagę kosztową lub różnicowanie (dyferencjację) oferty. Obie strategie opierają się na dostosowaniu działań firmy do specyfiki rynku oraz potrzeb konsumentów.
Przewaga kosztowa polega na minimalizacji kosztów produkcji i operacyjnych w celu oferowania produktów lub usług po niższych cenach niż konkurenci. Strategia ta jest szczególnie skuteczna w branżach, gdzie klienci są wrażliwi na ceny, a produkty są jednorodne. Aby osiągnąć przewagę kosztową, firmy inwestują w efektywność procesów, optymalizację łańcucha dostaw oraz skalę produkcji. Przykładem zastosowania tej strategii może być działalność sieci dyskontowych, takich jak Lidl czy Walmart.
Różnicowanie to strategia, która koncentruje się na tworzeniu produktów lub usług wyróżniających się na tle konkurencji. W tym przypadku firmy stawiają na jakość, innowacyjność, design, obsługę klienta lub inne cechy, które są dla klientów szczególnie wartościowe. Celem różnicowania jest budowanie lojalności klientów i gotowości do płacenia wyższej ceny za unikalną ofertę. Przykładem zastosowania tej strategii są firmy luksusowe, takie jak Apple, które inwestują w innowacje technologiczne oraz wyjątkowe doświadczenia użytkownika.
Strategia koncentracji to trzecia forma strategii konkurencyjnej, która polega na skupieniu się na określonym segmencie rynku, niszy lub grupie klientów. Firmy realizujące tę strategię dostosowują swoje działania do specyficznych potrzeb wybranej grupy docelowej, co pozwala na osiągnięcie przewagi w wąsko zdefiniowanym obszarze. Tego rodzaju strategia jest szczególnie skuteczna w branżach o wysokim stopniu zróżnicowania oczekiwań klientów. Przykładem mogą być producenci odzieży outdoorowej, tacy jak Patagonia, którzy kierują swoją ofertę do miłośników sportów ekstremalnych i turystyki.
Czynniki wpływające na wybór strategii konkurencyjnej obejmują analizę otoczenia rynkowego, dostępność zasobów, pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa oraz oczekiwania klientów. Współczesne rynki charakteryzują się dużą zmiennością, dlatego strategia konkurencyjna musi być elastyczna i dostosowywana do zmieniających się warunków. Kluczową rolę odgrywa także zdolność organizacji do identyfikacji i wykorzystywania swoich mocnych stron oraz zarządzania słabościami.
Rola innowacji w strategii konkurencyjnej jest coraz bardziej istotna, szczególnie w dynamicznie rozwijających się branżach, takich jak technologie informatyczne, biotechnologia czy energetyka. Firmy, które inwestują w badania i rozwój, mogą wprowadzać na rynek produkty i usługi o wyższej wartości dodanej, co pozwala im na utrzymanie przewagi konkurencyjnej. Na przykład Tesla dzięki innowacyjnym rozwiązaniom w zakresie elektromobilności zrewolucjonizowała rynek motoryzacyjny, skutecznie różnicując swoją ofertę.
Zarządzanie strategią konkurencyjną wymaga stałego monitorowania rynku, analizy działań konkurentów oraz dostosowywania planów operacyjnych. Narzędzia takie jak benchmarking, analiza SWOT czy model pięciu sił Portera pozwalają firmom lepiej zrozumieć otoczenie biznesowe i podejmować świadome decyzje strategiczne. Firmy odnoszące sukcesy w długim okresie czasu są te, które potrafią elastycznie reagować na zmiany rynkowe, przewidywać przyszłe trendy oraz skutecznie zarządzać swoimi zasobami.
Znaczenie strategii konkurencyjnej w długoterminowym rozwoju organizacji jest nie do przecenienia. Pozwala ona na budowanie trwałej przewagi konkurencyjnej, która przekłada się na zwiększenie udziału w rynku, poprawę wyników finansowych oraz wzmocnienie pozycji marki. W dobie globalizacji i dynamicznych zmian technologicznych przedsiębiorstwa, które nie posiadają jasno określonej strategii konkurencyjnej, ryzykują utratę swojej pozycji i zdolności do konkurowania.
Strategia konkurencyjna to kluczowy element zarządzania strategicznego, który określa sposób, w jaki firma zamierza zdobyć i utrzymać przewagę na rynku. Jej skuteczna implementacja wymaga dogłębnej analizy otoczenia, zrozumienia potrzeb klientów oraz umiejętnego zarządzania zasobami. Dzięki odpowiednio dobranej strategii firmy mogą nie tylko przetrwać w trudnych warunkach rynkowych, ale także osiągać sukces i rozwijać się w długiej perspektywie czasu.