Akty prawa miejscowego jako źródła prawa powszechnie obowiązującego

Wstęp

U podstaw tworzenia i stosowania prawa leży założenie racjo‌nalności prawodawcy, a więc przyjęcie, że prawodawca jest w swym działaniu zoptymalizowany ze względu na posiadaną wiedzę języko‌wą i merytoryczną w danej dziedzinie oraz dysponuje uporządkowa‌nym i rozwiniętym systemem wartości. Racjonalność pro‌cesu prawodawczego obejmuje także inne warunki, np. reguły dotyczące procesu przygotowywania aktów prawodawczych oraz wiązania je w system prawa.

Racjonalne prawodawstwo wymaga sprostania w tworzeniu prawa następującym warunkom:

a) uzyskanie pełnej i spójnej wiedzy o fragmencie rzeczywisto‌ści, który ma być poddany regulacji prawnej,

b) określenie celów i kierunków oraz skutków i kosztów społecz‌nych i ekonomicznych koniecznych zmian,

c) zestawienie wszelkich środków (także poza prawodawstwem) niezbędnych dla osiągnięcia założonego stanu rzeczy,

d) analiza wartości leżących u podstaw tworzonego prawa oraz przewidywanych postaw adresatów norm prawnych,

e) wybór właściwej formy aktu prawodawczego.

Wielkie znaczenie u podstaw tworzenia prawa ma obiektywny obraz rzeczywistości. Bywa, że znajomość rzeczywistości jest zbyt frag‌mentaryczna, albo nie uwzględnia wszelkich zależności wywoływa‌nych przez proponowane zmiany.

Punktem wyjścia dla procesu tworzenia prawa są w demokra‌tycznym państwie prawnym następujące zasady:

a) konstytucyjny charakter regulacji hierarchii źródeł prawa,

b) przyznanie najwyższej mocy prawnej prawu stanowionemu przez organy przedstawicielskie,

c) przyjęcie, że jedynie prawo powszechnie obowiązujące (obec‌nie w Polsce: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia oraz akty pra‌wa miejscowego i ratyfikowane umowy międzynarodowe) może ingerować w sferę praw i wolności obywateli oraz być podsta‌wą, dotyczących osób fizycznych i prawnych, aktów stosowania prawa (orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych),

d) zakaz subdelegacji kompetencji prawodawczej, czyli dalsze‌go delegowania jej przez organ wykonawczy,

e) uwarunkowanie obowiązywania prawa zachowaniem przyję‌tych procedur prawodawczych, a w tym należytym ogłasza‌niem prawa.

Np. proces prawodawczy rozpoczyna się w Sejmie opracowa‌niem projektu aktu prawodawczego wraz z uzasadnieniem. Projekt wpływa następnie do „laski marszałkowskiej”. Następuje czytanie projektu, czyli debata nad jego treścią na posiedzeniach Sejmu i w Ko‌misjach Sejmowych. 0 przyjęciu lub odrzuceniu projektu oraz o jego ostatecznej treści decyduje się w głosowaniu. W parlamencie dwu‌izbowym, jak w Polsce, w proces prawodawczy włącza się druga izba (Senat), która może zaaprobować ustawę bez zmian, zmienić ją, bądź odrzucić. Jeśli Senat w terminie 30 dni od daty przekazania ustawy nie podejmie uchwały, ustawę uważa się za uchwaloną w brzmie‌niu przyjętym przez Sejm. Organ ten może odrzucić uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Ustawę przekazuje się następnie do podpi‌su Prezydentowi RP, który w terminie 21 dni zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Prezydent może uprzednio przedłożyć ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, a jeśli ten uzna ją za niezgodną z Kon‌stytucją, Prezydent odmawia jej podpisania w całości, bądź w części.

Wynikiem stanowienia oraz uznania prawa są akty prawodaw‌cze, a więc rezultaty czynności prawotwórczych kompetentnych or‌ganów państwa, np. ustawa uchwalona przez Sejm RP, czy też rozpo‌rządzenie uchwalone przez Radę Ministrów RP.

W wyniku zmian ustrojowych 1989 roku w Polsce zaczęła odradzać się lokalna samorządność. Dotychczasowy centralistyczny system zarządzania państwem upadł. Kompetencje decyzyjne dotyczące jednostek terytorialnych przejęły samorządy, których głównym zadaniem jest planowanie i zapewnienie usług swoim mieszkańcom. Dotyczy to szczególnie szeroko pojętej sfery problemów socjalnych, zdrowotnych, edukacyjnych itp. Działania samorządów lokalnych podejmowane są w celu zabezpieczenia, stworzenia możliwości oraz ustalania zakresu priorytetów dostępu do usług odpowiadających na potrzeby społeczności. Działania te mogą być zatem rozpatrywane na co najmniej trzech poziomach:

• odpowiadanie na potrzeby lokalne poprzez zagwarantowanie realizacji podstawowych usług,
• rozwój metod realizacji usług, pozyskiwanie informacji o nowych potrzebach
• zapewnienie niezawodności działania systemu świadczenia usług.